9 juni 2021
Welke rol speelt de ‘von Willebrand-factor’ (VWF) bij de bloedstolling?
Het bloedstollingseiwit ‘von Willebrand-factor’ (VWF) heeft invloed op het tromboserisico. Mensen die te veel van dit eiwit in hun bloed hebben, krijgen bijvoorbeeld vaker een hartinfarct of herseninfarct. Mensen met een tekort krijgen juist minder vaak trombose dan gemiddeld. Wij vroegen dr. ir. Ruben Bierings naar de ‘von Willebrand-factor’ en welke rol VWF speelt bij trombose.
Wat is de ‘von Willebrand-factor’ precies?
“De ‘von Willebrand-factor’ (VWF) is een stollingseiwit in het bloed. Het wordt geproduceerd door de cellen in de bloedvatwand, de zogenaamde endotheelcellen. In endotheelcellen wordt VWF in lange ketens gemaakt waarna het wordt uitgescheiden in het bloed. Zodra de vaatwand beschadigd raakt, bijvoorbeeld bij een wondje, blijven deze VWF ketens als lange plakkerige draden aan de kapotte vaatwand hangen zodat daar bloedplaatjes aan kunnen blijven plakken. Zo vormt er een bloedplaatjesprop en wordt de bloeding gestelpt. Daarnaast beschermt VWF ook de bloedstollingsfactor Factor 8, zodat er genoeg van dit stollingseiwit in het bloed aanwezig blijft.”
Hoe belangrijk is VWF?
“VWF speelt een enorm belangrijke rol in onze bloedvaten. Dit wordt duidelijk als er te veel of te weinig VWF is. Patiënten met te weinig of slecht functionerend VWF bloeden makkelijk. De meest voorkomende erfelijke bloedingsziekte is de ziekte van von Willebrand. Patiënten met deze ziekte hebben fouten in het DNA, zogenaamde mutaties, in het gen voor VWF. Hierdoor wordt te weinig of geen VWF gemaakt, of een beschadigde variant van VWF dat niet goed werkt. Als er dan een bloeding ontstaat, bijvoorbeeld na een verwonding, komt de bloedstolling erg langzaam op gang. Het kan dan lang duren tot het bloeden stopt en ondertussen kan er veel bloedverlies optreden.”
Wat wordt er gedaan tegen te weinig VWF?
“Omdat patiënten met te weinig VWF makkelijker bloedingen krijgen, krijgen ze een neusspray met desmopressine. Dat is een stofje dat er voor zorgt dat het VWF dat nog zit opgeslagen in de vaatwand wordt uitgescheiden, zodat er tijdelijk wat meer VWF in het bloed zit en de bloedstolling tijdelijk sneller op gang komt. In ernstigere gevallen krijgen deze patiënten extra VWF toegediend, bijvoorbeeld VWF dat is gezuiverd uit gezond bloedplasma. Dat is echter erg kostbaar.”
En wat als iemand te veel VWF heeft?
“Mensen met te hoge spiegels VWF hebben een verhoogd risico op trombose. Bij deze groep komen bijvoorbeeld herseninfarcten en hartinfarcten vaker voor dan normaal. Opvallend is dat mensen met lage VWF spiegels, zoals patiënten met de ziekte van von Willebrand, een lager risico op trombose hebben. Dat geeft aan dat VWF waarschijnlijk direct betrokken is bij het ontstaan van trombose: de bloedstolling staat door de verhoging van VWF te scherp afgesteld. Het is dus erg belangrijk dat de hoeveelheid VWF in het bloed goed in evenwicht is.”
Hoe kan iemand hoge VWF spiegels krijgen?
“We weten nog weinig over de oorzaken voor hoge VWF spiegels in het bloed, maar we leren er steeds meer over. Levensstijl factoren zoals roken en hoog cholesterol, maar ook hoge bloeddruk, diabetes en ouderdom, kunnen leiden tot verhoogd VWF. We weten wel dat de hoeveelheid VWF in het bloed voor een groot deel erfelijk bepaald is én van meerdere genetische factoren tegelijk afhangt. Één daarvan is de bloedgroep: de bloedgroepsuikers die tijdens de aanmaak op VWF worden geplakt verlengen de levensduur van VWF. Daarom hebben mensen met bloedgroep O, die deze bloedgroepsuikers niet kunnen maken, ietwat lagere VWF spiegels in het bloed.”
Hoe kijken onderzoekers naar de erfelijkheid van VWF?
“Recent zijn nieuwe genen gevonden die ook invloed hebben op de hoeveelheid VWF in het bloed. Dit is gedaan door van grote groepen mensen het DNA te analyseren en mensen met hoge en lage VWF spiegels te vergelijken. Van deze genen wordt nu in het laboratorium onderzocht hoe ze werken. Het lijkt er op dat een aantal van deze genen de aanmaak en uitscheiding van VWF in de vaatwand regelt, terwijl weer andere genen verantwoordelijk zijn voor het opruimen van VWF uit de bloedbaan.”
Wat doen jullie aan onderzoek naar VWF?
“Wij onderzoeken hoe endotheelcellen VWF aanmaken, opslaan en uitscheiden. Meer specifiek kijken we hoe VWF wordt opgeslagen in Weibel-Palade bodies. Dat zijn kleine sigaarvormige opslagvaatjes in endotheelcellen waar het VWF tijdelijk wordt bewaard totdat het naar buiten wordt gestuurd, de bloedbaan in. We doen ons onderzoek met endotheelcellen die we kweken in het laboratorium en bijvoorbeeld onder de microscoop kunnen bestuderen. Door in kaart te brengen welke eiwitten in de endotheelcellen hier bij betrokken zijn en hoe ze samen werken, leren we steeds meer over hoe ons lichaam de VWF spiegels in het bloed in balans houdt.”
En wat hebben jullie ontdekt?
“In een onderzoek dat is gefinancierd door de Trombosestichting heeft onze PhD studente Marije Kat een aantal nieuwe eiwitten gevonden die de opslag en uitscheiding van VWF controleren. Een aantal daarvan lijken sterk op de genen die eerder al in verband waren gebracht met de verhoogde VWF spiegels in bloed. Zo leren we dus ook hoe deze processen fout kunnen gaan bij patiënten met trombose. Dat is belangrijke informatie, omdat we op die manier het risico op trombose bij patiënten beter kunnen voorspellen. Misschien kunnen we met deze informatie in de toekomst deze mechanismen aanpassen om zo de VWF spiegels in het bloed te regelen, want dat is op dit moment nog niet mogelijk.”
De Trombosestichting zet zich in voor een toekomst zonder tromboseleed. Dankzij de steun van donateurs kunnen wij onderzoeken, zoals het onderzoek naar de ‘von Willebrand-factor’, financieren. Helpt u mee?
Doneer vandaag nog
