25 november 2021

Een coronabesmetting en trombose. Hoe zit dat?

Wat is de relatie tussen het coronavirus en trombose?

Tijdens de eerste coronagolf in Nederland bleek al snel dat mensen die met het coronavirus in het ziekenhuis belanden vaak trombose krijgen. Trombose is een ongewenst bloedstolsel in een bloedvat. Dit kunnen grote stolsels zijn die de bloedsomloop belemmeren, maar dit kunnen ook kleine en zelfs microstolsels zijn. Alle typen trombose kunnen in weefsels door het hele lichaam schade aanrichten. De gevolgen zijn vooral heel ernstig bij trombose in de longen of de hersenen.

We spreken van veneuze trombose bij stolsels in het zuurstofarme deel van de bloedvaten. Dit treedt vaak op in de benen (trombosebeen) of de longen (longembolie). Maar dit kan ook optreden in de hersenen. Dit noemen we een sinustrombose. We spreken van arteriële trombose als het gaat om stolsels in het zuurstofrijke deel van de bloedvaten. Een trombose in de arteriën kan leiden tot acuut zuurstoftekort in bijvoorbeeld het hart of de hersenen. Dat leidt tot een hartinfarct of een herseninfarct.

Tot nu toe is bekend dat bij bijna de helft van de patiënten op de intensive care veneuze trombose in de longen ontstaat, ook wel longembolie geheten. Dit betreft zowel grote stolsels als microstolsels in de longblaasjes. Bij 10% van de patiënten op de verpleegafdeling ontstaat een longembolie. En waarschijnlijk ontwikkelen veel patiënten ook (tijdelijk) trombose in benen of armen. Over dit laatste zijn tot nu toe geen harde cijfers bekend. Ook weten we inmiddels dat hartinfarcten en herseninfarcten bij corona ook vaker kunnen voorkomen.

Waarom veroorzaakt het coronavirus zoveel veneuze trombose?

Het is nog niet precies duidelijk waarom veneuze trombose zo vaak voorkomt bij mensen met (zeer ernstige) corona. Er zijn verschillende hypotheses. Het kan zijn dat het virus zelf iets doet met de bloedstolling zodat eerder trombose ontstaat. Hoe dit precies werkt wordt op dit moment onderzocht door veel artsen en onderzoekers wereldwijd. In Nederland wordt dit onderzocht door de Dutch Covid & Thrombosis Coalition (DCTC). Dit is een initiatief van de Trombosestichting. Aan dit Nederlandse consortium nemen alle Nederlandse UMC’s, en grote ziekenhuizen deel, en in dit consortium zijn alle Nederlandse trombose onderzoekers verenigd. Hopelijk leidt dit snel tot meer inzichten over hoe het coronavirus deze trombose veroorzaakt.

De relatie tussen het coronavirus en trombose kan betekenen dat ook mensen die thuis heftig ziek zijn geweest van het coronavirus (maar niet naar het ziekenhuis hoefden) misschien trombose hebben ontwikkeld. Dit kan bijvoorbeeld in de longen zijn gebeurd, zonder dat dit ontdekt is. Helaas zijn er op dit moment geen cijfers beschikbaar over hoe vaak trombose is voorgekomen bij mensen die niet in het ziekenhuis zijn geweest.

Een andere reden waarom er zoveel trombose gezien wordt bij mensen met Covid-19 kan zijn omdat zij vanwege de infectie per definitie al een hoger risico hebben op trombose.

Trombose ontstaat namelijk sneller bij mensen die schade hebben aan bloedvaten, bijvoorbeeld door een infuuslijn. Of bij mensen die een ernstige infectie hebben, waardoor er veel infectiestoffen in het bloed zitten. Dat kan ook leiden tot ongewenste bloedstolling en dus trombose. Covid-19 is een voorbeeld van zo’n ernstige infectie. En ook kan trombose sneller ontstaan bij mensen die langdurig in bed liggen, bijvoorbeeld vanwege ziekte. Vandaar dat trombose per definitie vaker voorkomt bij mensen die langdurig in het ziekenhuis of op de intensive care liggen. Zij liggen stil vanwege een ernstige infectie, vaak ook met een infuus. Ook zonder het coronavirus hebben mensen die in het ziekenhuis liggen een groter risico op trombose. Dit is een bekend risico. En meestal krijgen patiënten op de IC, of na een operatie om die reden preventief antistollingsmiddelen om het risico te verminderen.

Zijn er eventuele gevolgen van deze effecten op de lange termijn bekend?

Van mensen die een uitgebreide trombose hebben gehad, bijvoorbeeld in de benen, de arm, in de buikholte of in de longen, is bekend dat zij nog lang kunnen kampen met restklachten. In sommige gevallen gaan deze restklachten niet meer over. Dit heet het posttrombotisch syndroom bij chronische restklachten na een trombosebeen of – arm of buikvene trombose. Chronische restklachten na een longembolie worden samen het post-longembolie syndroom genoemd.

Wat kunnen coronapatiënten doen als ze deze negatieve effecten ervaren?

Als mensen trombose hebben gehad, dan is het heel belangrijk om te bewegen. Bewegen stimuleert de bloedsomloop, en dat stimuleert de aanmaak van nieuwe bloedvaatjes. Dat draagt bij aan het herstel.

Het lichaam heeft ook tijd nodig om een stolsel op te ruimen. Niet altijd wordt een stolsel helemaal opgeruimd. In dat geval verkalkt een stolsel en raakt ingekapseld. Vaak worden ook nieuwe bloedvaten aangemaakt. Soms zelfs door een stolsel heen. Deze processen verlopen vaak gelijktijdig. Dit kost echter wel tijd. Er is zeker drie maanden of langer nodig om een stolsel af te breken en nieuwe haarvaten aan te maken.

Om het herstel te bespoedigen is het dus heel belangrijk om te bewegen. Dit kan in het begin heel pijnlijk en zwaar zijn. Het kan zijn dat mensen in het begin nog geen 10 meter kunnen lopen. Dan is professionele hulp heel belangrijk, bijvoorbeeld van de huisarts of een fysiotherapeut. Deze kan een geschikt beweegprogramma maken. Bewegen betekent niet dat je meteen moet gaan trainen voor een marathon. Dagelijks wandelen is al heel erg zinvol. En eigenlijk noodzakelijk.

Daarnaast is het zeer belangrijk om te stoppen met roken. Roken belemmert de aanmaak van nieuwe bloedvaten. Roken belemmert dus het herstel na trombose. Dit geldt ook voor rook uit open haarden en vuurkorven. Verder is het nodig om gezond te eten, met veel groenten en volkoren producten, en weinig bewerkte suikers. Dit draagt namelijk echt bij aan het herstel van bloedvaten en de aanmaak van nieuwe bloedvaten.

Voor mensen die een trombose in de longen hebben gehad is het ook belangrijk om naar de ademhaling te kijken: is deze verstoord geraakt, dan kan het heel erg zinvol zijn om professionele ademhalingstherapie te volgen.