9 november 2021
Onderzoek: de oorzaak van trombose
Veel mensen die een trombose hebben gehad, horen daarna van de arts dat dé oorzaak niet precies te achterhalen is. De stolling is een ingewikkeld proces en er kan van alles zijn misgegaan. Volgens dr. Rory Koenen spelen ontstekingen waarschijnlijk vaker een rol dan we nu denken.
Op zoek naar ‘de brandstichter’
Dr. Rory Koenen doet onderzoek naar het ontstaan van trombose: “Als je trombose vergelijkt met een brand, dan kun je zeggen dat we heel goed kunnen blussen. Met antistollingsmedicijnen los je stolsels op en je voorkomt nieuwe. Zoals bluswater ook veel waterschade veroorzaakt, zo zitten er ook nadelen aan die medicatie. Je hebt risico op bloedingen. Wat wij nu willen doen, is meer zicht krijgen op de brandstichter.”
Volgens Koenen is het aannemelijk dat het vonkje vaak een ontsteking is. Als je immuunsysteem een flinke optater krijgt, is de kans groot dat het met de bloedstolling ook niet goed gaat. Bij een bloedvergiftiging, ernstige corona of kanker ontstaan er bijvoorbeeld relatief vaak bloedstolsels. Hoe werkt dat precies?
Doorgeslagen immuunreactie
Biochemicus Koenen doet trombose-onderzoek op celniveau: “Witte en rode bloedcellen in het plasma zijn belangrijk bij de bloedstolling. Hierin zitten bepaalde eiwitten die heel duidelijk een rol spelen, maar we hebben ze nog niet goed genoeg bekeken. Wij kijken met ons onderzoek vooral naar een bepaald antistollingseiwit: TFPI (Tissue Factor Pathway Inhibitor). In een gezonde situatie is dat een geweldig eiwit, want het remt de bloedstolling op momenten dat het nodig is.
Wij onderzoeken hoe bepaalde witte bloedcellen, de neutrofielen, dit eiwit beïnvloeden. Ook hierbij geldt: in een gezonde situatie heeft je lichaam veel voordeel van neutrofielen, omdat ze zorgen voor een immuunreactie bij een infectie. Maar als ze doorslaan, kunnen ze bijvoorbeeld TFPI doorknippen of veranderen. Dan werkt het remmingsmechanisme op de stolling niet goed meer en krijg je een groot risico op bloedstolsels.”
De stolling beschermen
Koenen spreekt zeer enthousiast over zijn onderzoek, hoewel hij zich verontschuldigt dat het ‘helaas wel een beetje ingewikkeld is’. Sinds corona krijgt zijn thema wel meer aandacht. Als mensen ernstig ziek zijn door corona, zorgt een soort op hol geslagen immuunreactie ook voor allerlei complicaties, zoals trombose: “Vijftien jaar geleden vonden veel mensen het absurd als je onderzoek wilde doen naar ontstekingen als een belangrijke oorzaak voor trombose. Nu is dat echt mainstream aan het worden.”
Dankzij steun van de Trombosestichting kan Koenen de interactie tussen TFPI en neutrofielen beter in kaart brengen: “We kijken naar plasma en isoleren dan TFPI. Vervolgens meten we mogelijke veranderingen, bijvoorbeeld door bepaalde antilichamen toe te voegen. We willen ontdekken waarom TFPI bij mensen met trombose vaak is veranderd of minder goed werkt.
Er is veel meer onderzoek nodig, maar we hopen zo meer te weten over de ziekte en het verloop. Misschien kan je straks medicijnen ontwikkelen die zorgen dat TFPI en andere stollingseiwitten zoals Factor V hun normale werk kunnen blijven doen en dat de neutrofielen ze niet kunnen aantasten. Je beschermt iemand dan wel tegen trombose, maar je hebt geen extra bloedingsrisico.
Ontsteking: bij welke trombose?
Het is al een gangbaar idee dat er bij mensen met boezemfibrilleren, met bepaalde vormen van kanker of met ernstige corona een relatie is tussen ontsteking en trombose. Koenen: “Vanuit de biologische hoek is het ook interessant om dit verband te onderzoeken bij schijnbaar compleet ontstekingsvrijeprocessen. Denk bijvoorbeeld aan trombose na een lange vlucht. Je denkt: daar heeft de trombose écht niets met ontsteking te maken. Als je dan goed kijkt, zie je tóch een ontsteking. Als je lang zit, stroomt je bloed namelijk niet zoals het wil. In het bloedvat kun je dan toch een soort ontstekingsproces zien. De vaatwand reageert daar gewoon op. Ons onderzoek kan misschien een aanzet zijn om ook dat beter te bestuderen.”
Het type onderzoek dat Koenen doet, heet fundamenteel onderzoek. Het nut voor patiënten is soms lastiger uit te leggen dan bij onderzoek naar bijvoorbeeld een nieuwe therapie. Toch is juist dit soort onderzoek essentieel. De Trombosestichting steunt het daarom van harte. De ambitie bij dit onderzoek gaat ook veel verder dan een paar interessante jaren in het lab en een aantal mooie publicaties. Koenen: “Trombose is maatschappelijk een heel belangrijk onderwerp. Je komt vaak in aanraking met trombose, soms zonder dat je het weet. Denk aan de stolsels in de longen bij corona. Ook mensen met een hartritmestoornis krijgen er vaak mee te maken. Bovendien levert de huidige antistollingsbehandeling soms echt nare bloedingen op. We hopen dat ons onderzoek op termijn echt bijdraagt aan minder trombose en een veiligere behandeling.”
Biografie
Dr. Rory Koenen is biochemicus en universitair hoofddocent bij CARIM Maastricht University. Hij leidt een onderzoek naar de rol van ontstekingen bij het ontstaan van trombose.
Heeft u het Jubileummagazine al gelezen?
Dit jaar stond Wereld Trombose Dag in het teken van 50 jaar Trombosezorg. U leest daar over alle bijzondere doorbraken, bijvoorbeeld in antistollingsmedicatie. Bovendien deelt prof. dr. Hugo ten Cate oude foto’s en verhalen. Natuurlijk kijken we ook naar de toekomst: welke doorbraken verwachten trombose-onderzoekers de komende decennia?
